Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren ticari hayatın içinde yer almış ve sahip olduğu iktisadi imkânlarla, Beylik halinde iken bile başkalarına karşı bariz bir üstünlük sağlamıştır.

Bilhassa büyük ticaret yolları üzerinde kurulmuş olması bu üstünlüğün oluşmasında muhakkak başlı sebeplerden birini teşkil etmiştir.

Ticarete ehemmiyet ve kıymet veren Osmanlı Devleti, bir yandan da eksik rekabet kaidelerinden dolayı fahiş fiyatların oluşmasına müdahale etmeyi ihmal etmemiştir.

Narh Sistemi olarak bilinen uygulamayı hayata geçiren Osmanlı, temel ölçü arz ve talep kaideleri olup tekelci eğilimlerin önlenmesi istenmiştir.

Osmanlı Devletinde narh sistemi 16. yüzyıldan itibaren uygulanmaya başlamıştır. Buna nazaran çarşı ve pazarlardaki mallar, lakin devletin belirlediği fiyat aralığında satılabilir.

NARH SİSTEMİ

Farsça kökenli bir sözcük olan narh, nirh kökünden türetilmiştir. Nirh, bir esere ödenen fiyat ya da biçilen paha manasına gelir.

Narh, Osmanlı Devrinde devlet liderinin yahut yetki verdiği memurların pazarlara ve esnaflara mallarını belli bir fiyata satmalarını emretmesi ve maslahata (islami açıdan yararlı olanı yakınımıza çekme, faydasızı def etmeye) binâen belirlenen fiyattan aşağı yahut üst bir fiyata satış yapmayı yasaklamasıdır.

FETİH PERİYODUYLA BAŞLADI

Osmanlı Devleti’nde narh uygulamalarının başlangıç tarihi olarak ileri sürülen 1453 yılı devletin otoritesini hissettirdiği ve ağır fetihler sebebiyle piyasaların muhtemelen olumsuz etkilendiği bir periyoda denk gelir.

Osmanlılarda narha çok değer verilmiş, siyaset muharrirlerinin ve devlet adamlarının görüşlerinde narh kabul bulmuş ve desteklenmiştir. Lakin 18. yüzyılın ikinci yarısı ile 19. yüzyılda, bilhassa III. Selim periyodunda başlayan liberalleşme hareketleri, narh uygulamasına mahzur teşkil etmiştir.

LİBERALLEŞMEYLE SON BULDU

Liberalleşme tarafındaki niyetler yavaş yavaş fiyatlarda çözülmeye yol açmış ve çözülen fiyatlar tüketiciyi tedirginliğe iterken, narhı uygulayan üretici ve tüccarı sıkıntı durumda bırakmıştır.

Narh uygulanan durumlar:

• Bahar ayında birinci kuzu kısmı yapılacağı günden bir kaç gün evvel ete narh konulması
• Birinci ve sonbaharda süt ve mamullerinin ayarlanması
• Mevsimlere nazaran zerzevat fiyatlarının belirlenmesi
• Şaban ayında fiyatların ayarlanması

İSLAMİYETTE NARH

İslâm, özgür piyasa ve mal arzının sonlu olduğu ortamlarda bilhassa kıtlığı önlemek emeliyle Peygamberimizin hadisi çerçevesinde narh yasaklanmaktaydı.

İslâm, hür piyasa ve mal arzının hudutlu olduğu ortamlarda bilhassa kıtlığı önlemek hedefiyle Peygamberimizin hadisi çerçevesinde narh yasaklanmaktaydı. Lakin ilerleyen yıllarda karaborsacılığın artması ve özgür piyasa ortamından uzaklaşılması sonucu narh uygulaması gerekli görülmüştür.

Lakin ilerleyen yıllarda karaborsacılığın artması ve hür piyasa ortamından uzaklaşılması sonucu narh uygulaması gerekli görülmüştür.