Ulusal yemeklerin; bir milletin tarihinin, geleneklerinin ve bedellerinin ayrılmaz modüllerinden biri olduğunu biliyoruz. Bu manada mutfak kültürünün, kültürlerarası alışverişte kıymetli bir rol oynadığı ve gastrodiplomasi alanına katkı sağladığı çıkarımını yapmak yanlış olmaz.

Buna ek olarak, dünyada First Lady olarak anılan başkan eşlerinin, hem toplumsal hem de siyasal hayatta sürekli ön planda olduğu ve öncülük ettikleri projelerle ülkelerini diplomatik ilgilerde ve daha pek çok alanda temsil ettiği bir gerçek.

Yazımızda gastrodiplomasinin ehemmiyetine ve bu bahiste yapmış olduğu çalışmalarla anılan, dünyanın en başarılı First Lady’lerini listelemek istedik.

Gastrodiplomasiye Öncülük Eden First Lady’ler

Gastrodiplomasi, ülkelerin mutfak kültürlerini birbirlerine tanıtmasına ve diplomatik bağlarını iyileştirmesine yardımcı olan, ismine şimdi yeni yeni aşina olduğumuz bir kavram.

Dünyada gastrodiplomasiye dair en eski örneklerin Antik devirde var olduğu bilinse de bunun siyasi bir güç aracı olarak kullanılmasına yönelik çalışmalar birinci olarak Tayland’da başlatılmış ve daha sonra Peru, Tayvan, Çin, Japonya üzere öbür dünya ülkelerine yayılmıştır.

Öte yandan memleketler arası ilgilerin belirlenmesinde son derece kıymetli bir role sahip olan First Lady’ler de yemek kültürünün politik yaşama katkısına ve sağladığı itibara kayıtsız kalmamış; gastrodiplomasiyi ön plana çıkaracak projelere yer vermişlerdir.

İşte ülkesini gastrodiplomasi alanında gururla temsil eden ve ülke imajınını güçlendirmeye yönelik başarılı çalışmalara imza atan örnek First Lady’ler!

1. Emine Erdoğan – Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanının Eşi

Tarih boyunca çok uluslu birçok medeniyete konut sahipliği yapması nedeniyle Anadolu toprakları, dünyanın en güçlü mutfaklarından birine sahiptir. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan da Türk kültürünün zenginliğini memleketler arası alanda duyurabilmek ismine hayli değerli çalışmalara öncülük eden First Lady’ler ortasında yer almaktadır.

Türk mutfağının bir bilgelik birikimi olduğunu her fırsatta lisana getiren Emine Erdoğan Hanımefendi’nin, gastrodiplomasi alanında öncülük ettiği en değerli çalışma ise ulusal mutfak kıymetlerinin tüm dünyaya tanıtılmasının hedeflendiği Türk Mutfağı Asırlık Tanımlarla kitabı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın himayesinde hazırlanan Türk Mutfağı Asırlık Tanımlarla kitabı, gastronomi alanında yeni bir köprü kuracağı düşünülen eşsiz bir kaynak olmasının yanı sıra Türk mutfağının zenginliğini kanıtlayan en değerli yapıtlardan biri olarak ön plana çıkmaktadır.

Alanında uzman şef ve akademisyenlerin katkıları ile hazırlanan yemek kitabında, klasik Türk mutfağına has 218 adet yemek yer almaktadır. Buna ek olarak kitap, Anadolu mutfağına ilişkin yemeklerin atıksız olarak nasıl hazırlanabileceğine dair örnekler ve sağlıklı beslenmeye yönelik uzman görüşlerini de içermektedir.

Titiz bir çalışmanın sonucu olarak ortaya konulan bu yapıtın birinci olarak “Turkish Cuisine With Timeless Recipes” ismiyle İngilizce olarak milletlerarası alanda yayınlanması ve daha sonra İspanyolca, Arapça üzere başka dünya lisanlarına çevrilerek gastrodiplomasi alanında yapılacak yeni çalışmalara öncülük etmesi bekleniyor.

Türk kültürünün en değerli ögelerinden biri olan Türk kahvesinin dünyaya tanıtılmasına da gönül veren Emine Erdoğan’ın; 2015 yılında Antalya’da gerçekleştirilen G20 doruğuna iştirak gösteren First Lady’lere Türk kahvesi ve lokumu ikram etmesi de gastrodiplomasiye verdiği kıymeti destekleyen bir öteki örnek.

2. Kim Yoon – ok – Eski Güney Kore Cumhurbaşkanının Eşi

Ülkesi Güney Kore’nin gastrodiplomasi çalışmalarına liderlik eden First Lady Kim Yoon-ok da Kore mutfağının global alanda tanıtımı için değerli projelerin içinde bulunmuştur. Kim Yoon-ok açıklamalarında, mutfağın bir ulusun marka bedelini temsil ettiğinin altını çizerken Kore hükümetinin en kıymetli misyonlarından birinin Kore mutfağının global ölçekte tanıtılması olduğuna da vurgu yapmıştır.

Gastrodiplomasinin ulusal marka pahası oluşturmada değerli katkıları olduğunu düşünen Kim Yoon-ok’un da yer aldığı “Global Hansik Kampanyası” ise Güney Kore’nin gastrodiplomatik alandaki pahalı çalışmalarından sırf bir adedidir.

2008 yılında Korean Food Expo’da hayata geçirileceği duyurulan kampanya, New York’un en kıymetli kültür merkezlerinden biri olan Manhattan’da Güney Kore lezzetlerinin yer alacağı bir restoran açmayı hedeflemekteydi. Güney Kore’nin kültürel lezzetlerinin yer alacağı, farklı lisanlarda yemek kitaplarının çıkarılması ise projenin bir öteki basamağını oluşturmaktaydı.

Ne var ki, fizibilite raporunun sonuçlanması ile birlikte projenin uzun vadeli muvaffakiyete ulaşması için eksiklikler olduğuna karar verilmiş ve First Lady Kim Yoon-ok tarafından desteklenen proje bir müddetliğine rafa kaldırılmıştır.

Kim Yoon-ok’un gastrodiplomasi çalışmalarına verilebilecek bir öbür örnek de 2019 yılında Kore Savaşı’na katılan Amerikan gazilerine yemek hazırlamasıdır. Bu proje, Kim Yoon-ok’un hem siyasi alakaları güçlendirme hem de Kore mutfak kültürünü dünyaya tanıtma noktasında attığı en değerli adımlardan biridir.

Hollanda Hükümdarı Willem – Alexander’ın eşi ve Hollanda’nın birinci konsort kraliçesi olan Maxima, ülke genelinde yoksulluğun önlenmesine yönelik çalışmalara liderlik eden First Lady’lerden biri.

Toplumda besin güvenliğinin sağlanmasını ve ülkede yaşayan tüm vatandaşların bundan eşit ölçüde yararlanabilmesini isteyen Máxima, bu mevzuda öncülük ettiği çalışmaları sürdürmekte ve bu çeşit projelerin çoğalmasını istediğini sık sık lisana getirmektedir.

4. Michelle Obama – Eski ABD Liderinin Eşi

Amerika Birleşik Devletleri’nin 42. Devlet Bakanı Barack Obama’nın eşi Michelle Obama, ülkesinde First Lady’lik misyonunu üstlendiği devir boyunca ismi pek çok tesirli projede yer alan bayanlardan…

Michelle Obama önderliğinden gerçekleştirilen ve gastrodiplomatik alanda ses getiren en kıymetli kampanyalardan biri ise First Lady’nin çocukluk çağı obezitesine karşı başlatmış olduğu Let’s Move hareketi.

Ülkede Tip2 diyabete sahip çocuk sayısını azaltmaya yönelik başlatılan bu kampanya, ebeveynlere çocuklarının besin seçimlerini yapma noktasında yardımcı olmak; okullarda öğlen ortalarında sağlıklı yiyeceklerin bulunmasını ve bu yiyeceklerin bütçe dostu olmasına ihtimam göstermek ve çocukları antrenmana yönelik teşvik etmek üzere maksatları içermiştir.

2018 yılında çocukların tüketebileceği tüm besinlerin etiketlerinde obeziteye karşı farkındalık uyandıracak metinlerin yer almasında da 2010 yılında başlatılan Let’s Move projesinin büyük tesiri olmuştur.

Michelle Obama devrinde Amerika Birleşik Devletleri’ni gastrodiplomasi alanında daha güçlü bir pozisyona yükseltmeye yönelik yapılan çalışmalardan bir başkası de eski ABD Dışişleri Bakanı ve First Lady Hillary Clinton’ın da destekçilerinden biri olduğu “Diplomatik Mutfak Ortaklığı” isimli programdır.

2012 yılında ABD Dışişleri Bakanlığı ve James Beard Vakfı’nın ortak çalışmaları ile başlatılan ve ABD^nin mutfak diplomasisinin değerli bir modülü olan bu programda, 50 Afrikalı siyasi delegenin oluşturduğu ziyaretçi grubu için ülkenin başarılı şefleri; Beyaz Saray mutfağına girerek kültürel lezzetlerden oluşan eşsiz bir menü hazırlamışlardır.

Bu çalışma, Amerika’nın klâsik tatlarının dünya ülkelerine tanıtılmasına yönelik yapılan en uygun teşebbüslerden bir tanesi olmuştur.

5. Olena Zelenska – Ukrayna Cumhurbaşkanının Eşi

Ukrayna Devlet Lideri Vlodimir Zelenski’nin eşi Olena Zelenska da ülkesini gastrodiplomasi alanında muvaffakiyetle temsil eden First Lady’ler ortasında yer alıyor. Okullarda beslenme ıslahatına yönelik projelerde ismi yer alan  Olana Zelenska, 1 Eylül 2021 tarihinde yürürlüğe giren yeni besin standartlarının onaylanmasında da değerli rol oynamıştır.